Putujemo. U nepoznate gradove što uzbuđeno zagledamo sa svih strana, kao dete novu igračku. U raskošne predele koje zadivljeni netremice posmatramo kao voljeno biće u koje smo se tek zaljubili. Omađijani tim neistraženim svetovima, upijamo oblike, ukuse, zvukove, reči, ljude, boje i sve to onda postaje naše bogatstvo, drugima nedokučivo. A znamo li kome, čemu se vraćamo? Istražujemo li, okupani znatiželjom, naš komad neba, pod kojim spavamo?
Putujemo u drugačije danas, do odredišta stižemo drumovima, morima, rekama, nebom. Putujemo u tajnovito sutra, do njega letimo maštanjem, zamislima, idejama, željom. Putujemo u nasleđeno juče, do njega nas vode životi predaka i zaveštanja onih koji su nam i danas i sutra ostavili u amanet.
Tako sam i ja jednom beogradskom ulicom stigla do Cincara (Armana), naroda nastalog romanizacijom starosedelačkog stanovništva južnog dela Balkanskog poluostrva, na tromeđi Albanije, Makedonije i Grčke. Uvek u pokretu, kao polu-nomadsko stanovništvo, Cincari su karavanima povezivali carstva, od Egipta do Beča. Istoriju stvaraju od srednjeg veka, svojim državama u Epiru. Bili su trgovci, zanatlije, ugostitelji i poznate mehandžije na Carigradskom drumu.
Cincarski čoban
Pokucala sam na vrata onih koji žive to nasleđeno juče Cincara u Srbiji. A to je juče i svih nas. Jer su tamo Mihajlo Pupin, Petar Ičko, Branislav Nušić, Jovan Sterija Popović. Tamo je i Kapetan Miša Anastasijević, čije je zdanje beogradski dragulj, za sva vremena. Kao i sva njihova dela.
Cincari, pravoslavci, na dan slave Svetog Atanasija Velikog, svečanost započinju pevanjem himne, o zavetu roditelja da se cincarski jezik ne zaboravi. Porodične slave biraju po imendanu pa se često desi da, u jednoj porodici, otac i sinovi ne slave iste. U kuhinji su se najčešće razvijale kore za slane pite. Pekle su se u okruglim sinijama, u pekarama nedaleko od kuće. Od testa što preostane pravila se pogača-turta što se jela uz sir. A za njega su bili majstori! Beli, slani, ovčiji sir, razvijan kao testo, preklapan i prosušen. Svadbe upriličene nedeljom, počinju četvrtkom uoči veselja, proslavom u devojačkoj kući. Žičanim instrumentima svirane cincarske pesme i danas se pevaju u dorćolskom kraju.
I dok se gradilo srpsko građansko društvo, Cincari su pružali čvrst oslonac. Laza Paču, lekar i ministar finansija u čije vreme je jedan dinar bio jednak švajcarskom franku; Konstantin Koča Popović, filozof i diplomata; Vladan Đorđević, osnivač Srpskog lekarskog društva i jedan od osnivača Crvenog krsta; Atanasije Puljo, jedan od pionira stomatologije; Draga Ljočić prva srpska lekarka; Jelisaveta Načić, prva žena arhitekta u Beogradu. Moglo bi se tako do našeg zajedničkog juče, putovati s mnogim cincarkim velikanima. A tada bi i bolje znali čemu se to sve vraćamo.
Putujte! U svoje juče, u zajedničko sutra! Otkrivajte boje i sakupljajte blago! Upoznajte druge da biste upoznali sebe. Putujte danas i ne morate za to prelaziti granice. Osim onih koje vas drže s druge strane raznolikosti.
*Na naslovnoj fotografiji cincarski čobanski štap, arm. cãrligu)
**Zahvaljujem se Srpsko-cincarskom društvu „Lunjina“ i “Nušić fondaciji”, na gostoprimstvu, pruženim informacijama i ustupljenim fotografijama.
Bojana Savić 